Organizm jako dość skomplikowaną i cały czas poznawaną maszynę podzielimy dla ułatwienia na kilka układów. Jednym z nich jest właśnie układ odpornościowy, można spotkać także nazwę immunologiczny (immunologia to dział nauki, który zajmuje się właśnie reakcjami obronnymi zachodzącymi w organizmie). Ten system pracuje oczywiście niezależnie od naszej woli i dzięki odpowiednim narządom limfatycznym, daje możliwość obrony przed infekcjami. Jego dwoma centralnymi narządami są szpik kostny (uznawany jest za tkankę, ale w systemie odpornościowym pełni rolę narządu) i grasica. Obwodowym narządami limfatycznymi są zaś śledziona, grudki limfatyczne, węzły chłonne i wyrostek robaczkowy (przypisuje się mu tą funkcję, ale brak wyrostka w żaden sposób nie wpływa na funkcjonowanie naszej odporności).

W wymienionych wcześniej narządach powstają odpowiednie zasoby, dzięki którym ustrój może dawać odpowiedzi obronne na czynniki chorobotwórcze. Organizm ma w swoich zasobach kilka możliwości przeprowadzenia właśnie tej reakcji i odporność dzięki temu można podzielić zasadniczo na cztery główne typy:
• odporność swoistą czynną,
• odporność swoistą bierną,
• odporność nieswoistą czynną,
• odporność nieswoistą bierną.

Najpierw kilka słów o odporności swoistej czynnej. W formie naturalnej daje ona o sobie znać wytwarzając odpowiednie limfocyty i przeciwciała. Są one obrońcami w walce z czynnikami chorobotwórczymi, którym udało się przeniknąć przez inne bariery ochronne organizmu. Odporność swoista czynna sztuczna to po prostu szczepionki, czyli gotowe drobnoustroje chorobotwórcze podawane prosto do naszego organizmu. Dzięki nim organizm wcześniej wytwarza przeciwciała i później pamięta już jak radzić sobie z danym patogenem. Dlatego tak ważne jest, aby na szczepienia przychodzić zdrowym. Organizm może nie poradzić sobie z kilkoma rodzajami patogenów naraz i nie skupi się wtedy na tym podanym ze szczepionką.

Odporność swoista bierna naturalna jest nam przekazywana z krwią naszej matki jeszcze w życiu płodowym i nabywamy ją dla siebie podczas przyjścia na świat, ta sztuczna natomiast to podawane czasami surowice, na przykład przy ukąszeniu jadowitego węża. Surowica to nic innego jak gotowe przeciwciała, które zwalczają szkodliwe działanie patogenu zawartego w jadzie, to taka pomoc dla organizmu – nie ze wszystkim umiemy sobie poradzić sami.

Odporność nieswoista czynna to wszystkie reakcje organizmu, które są zaangażowane w walkę o zachowanie ustroju w równowadze, na przykład wymioty czy biegunka.

Jako ostatni z wymienionych typów została odporność nieswoista bierna, czyli wydzieliny organizmu – przykładowo łzy odpowiedzialne za oczyszczenie oka z patogenów lub też odpowiednie pH naszej skóry.

Jeśli chodzi o sposoby odpowiedzi odpornościowej organizmu, można podzielić ją na dwie grupy:
• odpowiedź immunologiczną humoralną,
• odpowiedź immunologiczną komórkową.

Humoralna odpowiedź to taka, w której biorą udział czynniki znajdujące się w płynie bezkomórkowym (na przykład osoczu krwi). Stąd nazwa humoralna (łac. humor – płyn). Istniała kiedyś w medycynie teoria o właśnie tej nazwie, która zakładała, że każdy człowiek ma w sobie cztery różne płyny: żółć, krew, śluz i czarną żółć. Uważano, że ich ilość wpływała na zdrowie człowieka oraz determinowała jego temperament.
Jeśli chodzi o odpowiedź komórkową, jest to używane dawniej określenie, obecnie mówi się o niej jako o odwrotnej do odpowiedzi humoralnej.

Tak właśnie system immunologiczny broni cały ustrój przed różnymi patogenami. Został on do tego na szczęście zaprogramowany i nie musimy brać udziału w nauce odporności, nasz organizm zdaje ten egzamin za nas. Można natomiast oczywiście mu w tym pomagać. Istnieje wiele czynników obniżających naszą odporność, na sporo z nich ma wpływ nasz styl życia. Odpowiednia ilość i przede wszystkim jakość snu oraz odpoczynku ma znaczący wpływ na zdolności naszego systemu odpornościowego. W dzisiejszych czasach przestaliśmy umieć odpoczywać, więc może warto zatrzymać się na chwilę z dobrą książką, której nie mieliśmy czasu przeczytać, czy wrócić do krótkich sesji medytacji. Warto zadbać także o to co i kiedy jemy oraz zwrócić uwagę na odpowiednie nawodnienie. Organizm odwodniony traci siły, nie można dać mu się poddać przez brak dostarczania mu odpowiedniego paliwa. Dajmy naszemu ciału możliwość sprawnego działania i obrony naszego zdrowia!

Photo by John Finkelstein from Pexels.